مطالعه معناشناختی دیدگاه یحیی‌بن سلام در باب واژگان قرآنی

Authors

Abstract:

فهم معنای واژگان قرآنی، گام نخست و بنیادی در تفسیر قرآن است، چنان‌که تألیف آثار متعدد در این حوزه از سده‌های نخستین اسلامی شاهدی بر این مدعاست. یحیی‌بن سلّام ازجمله قرآن‌پژوهان سدۀ دوم هجری است که نزدیکی روزگار وی با عصر نزول، اهمیت روش‌شناسی آثار وی را در حوزه معناشناسی مفردات قرآن مضاعف می‌کند. بنابراین در مقاله حاضر به بررسی دو اثر وی پرداخته­‌ایم: اثر نخست کتاب تصاریف با موضوعِ وجوه معناییِ واژگانِ قرآنی است، و اثر دوم کتاب تفسیر اوست. این دو اثر سرشار از معناشناسی مفردات قرآنی است. تردیدی نیست که یکی از ویژگی‌های سنت تفسیری در سده‌های نخستین اسلامی، سیطرۀ نقل است که در دو اثر پیش‌گفته به‌روشنی دیده می‌شود. بااین حال به‌نظر می‌رسد یحیی‌بن سلام در موارد متعدد خود به معناشناسی واژگان قرآنی پرداخته است. بنابراین هدف مقاله حاضر آن است که با تطبیق و کاربست برخی مفاهیم و اصطلاحات حوزۀ معناشناسی، به توصیف و تحلیل معناشناسی واژگان قرآنی در دو اثر پیش‌گفته بپردازد تا روش یکی از متقدم‌­ترین قرآن‌پژوهان را در این حوزه آشکار کند. این پژوهش نشان می‌دهد که یحیی­‌بن سلام در تبیین معنای واژگان قرآنی، به «بافت موقعیت»، «ریشه‌شناسی»، «روابط هم‌­نشینی و جانشینی»، «واژگان هم‌­نویسه»، «شمول معنایی» و «تقابل معنایی» توجه داشته است. همچنین وی در معناشناسی واژگان قرآنیِ متعلق به امور ناملموس، به مفهوم استعاری این واژگان اشاره می‌کند که یادآور «استعاره­‌های مفهومی» در دانش زبانشناسی است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

دیدگاه معناشناختی در باب ساختار نظریه‌های علمی

چکیده مقاله‌ی حاضر هفت بخش دارد. در بخش اول، مقدمه‌ای در مورد رویکرد معناشناختی ارایه می‌شود. بخش دوم به تفاوت‌های رویکردهای سنتی و معناشناختی اشاره می‌کند. در رویکرد معناشناختی، مدل‌ها نقشی اساسی دارند. جوهر اصلی این دیدگاه این است که نظریه‌ها چیزی بیشتر از مجموعه‌ای از مدل‌ها نیستند و بنا بر این، شاخصه‌ی نظریه‌ها و فهم اینکه آنها چگونه جهان را بازنمایی می‌کنند، در صورتی که چنین کنند، به مفهو...

full text

مطالعه ای معناشناختی در باب مفهوم درونگرایی در شهر اسلامی

نگاه مفهومی به موضوع «درونگرایی»، به عنوان یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های مطرح شده در معماری‌های منتسب به اسلام، مسألة اصلی این مقاله است که پس از ارایة تحلیل‌های موجود از موضوع درونگرایی و نقد مختصر آنها، با تمرکز بر توپولوژی رابطة شهر و فضای معماری، به تبیین این مفهوم پرداخته شود. در این راستا، ابتدا مدلی از انسان‌شناسی اسلام و سپس با تکیه بر این مدل، عناصر محیطی انسان‌ساخت که در منابع اصلی اسلام...

full text

دیدگاه معناشناختی در باب ساختار نظریه های علمی

چکیده مقاله ی حاضر هفت بخش دارد. در بخش اول، مقدمه ای در مورد رویکرد معناشناختی ارایه می شود. بخش دوم به تفاوت های رویکردهای سنتی و معناشناختی اشاره می کند. در رویکرد معناشناختی، مدل ها نقشی اساسی دارند. جوهر اصلی این دیدگاه این است که نظریه ها چیزی بیشتر از مجموعه ای از مدل ها نیستند و بنا بر این، شاخصه ی نظریه ها و فهم اینکه آنها چگونه جهان را بازنمایی می کنند، در صورتی که چنین کنند، به مفهو...

full text

پژوهشی در باب تأملات معناشناختی عین‌القضات همدانی

موضوع معناشناسی و تبیین رابطۀ «لفظ» و «معنا» همواره در اندیشة عرفانی مطرح بوده است؛ البته در همین زمینه، مفسّران و بلاغیون نیز هریک به شیوۀ خاص خود به استقبال موضوع رفته‌ و از جایگاه خود مباحث مهمی دراین­باره مطرح کرده‌‌اند، امّا در ساحت عرفان، معنا‌شناسی متلازم با طرز تفکر ویژۀ عرفانی است و از علل و اسباب نظری خاصی برخوردار است. دراین­میان، آثار عین‌القضات و شیوۀ طرح موضوع در این آثار از اهمیّت ب...

full text

بررسی معناشناختی واژگان اضداد در ترجمه‌های قرآن کریم

بخش قابل توجهی از واژگان عربی را لغاتی که اشتراک لفظی دارند، تشکیل می‌دهد. از جمله مشترکات لفظی، بحث واژگان متضادی هستندکه دو معنای متقابل دارند؛ مانند واژه «شراء» که بر «فروختن» و «خریدن» اطلاق می‌شود. طبیعی است که مقصود گوینده، یکی از دو معنای متقابل است که می‌توان با توجه به بافت جمله، سیاق کلام و قرائن موجود، مراد گوینده را به دست آورد. یکی از بحث‌های مهم در فهم، ترجمه و تف...

full text

مطالعه ای معناشناختی در باب مفهوم درونگرایی در شهر اسلامی

نگاه مفهومی به موضوع «درونگرایی»، به عنوان یکی از شاخص ترین ویژگی های مطرح شده در معماری های منتسب به اسلام، مسألة اصلی این مقاله است که پس از ارایة تحلیل های موجود از موضوع درونگرایی و نقد مختصر آنها، با تمرکز بر توپولوژی رابطة شهر و فضای معماری، به تبیین این مفهوم پرداخته شود. در این راستا، ابتدا مدلی از انسان شناسی اسلام و سپس با تکیه بر این مدل، عناصر محیطی انسان ساخت که در منابع اصلی اسلام...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 24  issue 92

pages  5- 32

publication date 2019-10-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023